Chúng tôi viết bài này để chúc mừng GS. Hoàng Tụy khi ông là người đầu tiên trên thế giới vừa được trao tặng Giải thưởng Constantin Caratheodory và để chúc mừng Khoa Toán-Cơ-Tin, Trường ĐHKHTN, ĐHQG Hà Nội, tròn 55 tuổi (1956 -2011), mà GS. Hoàng Tụy là Chủ nhiệm khoa thứ hai (có người nói là Chủ nhiệm khoa đầu tiên). Mười một Chủ nhiệm khoa từ ngày được thành lập đến nay là các Giáo sư: Lê Văn Thiêm, Hoàng Tụy, Phan Văn Hạp, Hoàng Hữu Như, Trần Văn Nhung, Nguyễn Duy Tiến, Phạm Trọng Quát, Đặng Huy Ruận, Phạm Kỳ Anh, Nguyễn Hữu Dư và Vũ Hoàng Linh. Trong bài viết, chúng tôi muốn ôn lại những kỉ niệm sâu đậm không thể nào quên về GS.Hoàng Tụy một nhà toán học xuất sắc, nổi tiếng thế giới, một nhà sư phạm mẫu mực, người có nhiều ý tưởng ở tầm chiến lược trên quan điểm hệ thống về sáng tạo toán học, về chấn hưng khoa giáo và trên cả là xây dựng và phát triển đất nước.
I. Những kỉ niệm về GS. Hoàng Tụy
GS. Hoàng Tụy đã được tôn vinh ở trong nước và ngoài nước, đã được trao Giải thưởng Hồ Chí Minh đợt đầu (năm 1996) về khoa học công nghệ, Giải thưởng Phan Chu Trinh (năm 2010) và là người đầu tiên trên thế giới vừa được Hiệp hội Quốc tế về Tối ưu toàn cục trao Giải thưởng cao quý mang tên nhà toán học xuất sắc người Hy Lạp Constantin Caratheodory (1873-1950), donhững đóng góp tiên phong và nền tảng của ông trong lĩnh vực này. Là tác giả của 170 công trình khoa học được công bố trên các Tạp chí toán học nổi tiếng trên thế giới, GS. Hoàng Tụy được thừa nhận là “cha đẻ” của Lí thuyết Tối ưu toàn cục (Global Optimization), trong đó có khái niệm quan trọng “Tuy’s Cut” (Lát cắt Tụy) mang tên ông.
Khi GS. Hoàng Tụy đã trở thành nhà toán học Việt Nam nổi tiếng trên thế giới thì ngày càng có nhiều bài viết về ông ở trong nước và nước ngoài. Trong một số bài viết của mình, tác giả Hàm Châu, một chuyên gia viết về các nhà khoa học Việt Nam thành đạt, và nhiều người khác thường nhắc đến hai nhà toán học Việt Nam tiêu biểu, nổi tiếng thế giới, một già một trẻ, đó là GS. Hoàng Tụy và GS. Ngô Bảo Châu (người đầu tiên của thế giới thứ ba được trao Giải thưởng Fields cao quý nhất về Toán học trên thế giới). Đáng chú ý là cả hai nhà toán học xuất sắc và tiêu biểu này đều “xuất phát” từ Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội. GS. Ngô Bảo Châu nguyên là học sinh Khối chuyên Toán khóa XXII, GS. Hoàng Tụy nguyên là Chủ nhiệm khoa Toán - Cơ - Tin của Trường.
Ngay từ những năm 1963-1964, tôi đã được biết đến tên thầy Hoàng Tụy và thầy Lê Hải Châu qua các sách giáo khoa toán phổ thông, tên các nhà toán họcTạ Quang Bửu, Lê Văn Thiêm, Hoàng Tụy, Nguyễn Cảnh Toàn, Phan Đình Diệu, Hoàng Xuân Sính, Hoàng Chúng (em trai thầy Hoàng Tụy), ..., qua Tạp chí Toán học và Tuổi trẻ. Tôi còn nhớ những cuốn sách giáo khoa phổ thông toán ngày ấy rất mỏng, rất cơ bản, súc tích và chắt lọc, nhưng vẫn cung cấp cho chúng tôi đủ những kiến thức cần thiết. Vì sao không cần nhiều nhưng vẫn đủ? Vì các tác giả là những nhà toán học và sư phạm uyên thâm, là những thầy giáo đã trực tiếp dạy toán ở bậc phổ thông và đại học, đã thực sự nghiên cứu toán học và sư phạm, đã tham khảo những sách giáo khoa của các nước có nền sư phạm chuẩn mực và tiên tiến trên thế giới như Nga, Pháp, ... Có thể nói thế này được không: Để viết sách giáo khoa chuẩn mực cần phải có những bậc thầy chuẩn mực!
Chuẩn mực ở đây được hiểu theo nghĩa có sự kết hợp hài hòa giữa lí thuyết với thực hành, giữa sơ cấp với cao cấp, giữa truyền thống với hiện đại, giữa quốc gia với quốc tế. Chúng tôi rất mừng khi thấy rằng hiện nay khi đổi mới chương trình và sách giáo khoa phổ thông, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam và các tác giả đã dày công nghiên cứu và tham khảo có chọn lọc các chương trình, sách giáo khoa phổ thông của nước ta từ trước đến nay và của các nước tiên tiến trên thế giới, theo đúng phương châm giáo dục của Đảng ta là "cơ bản, hiện đại và Việt Nam".
Năm 1965, Thầy Hoàng Tụy đã dạy cho lớp 9 chuyên toán A0 khóa I của chúng tôi những khái niệm đầu tiên về lôgic toán, toán học hữu hạn và lí thuyết đồ thị. Với cương vị Chủ nhiệm khoa rất bận, nhưng Thầy vẫn dành thời gian để dạy chúng tôi. Trong phòng học sơ sài thời sơ tán, cái bảng đen rất nhỏ, nhưng vẫn đủ để cả buổi học Thầy viết trên đó mà không cần xóa bảng. Thầy có nghệ thuật sử dụng và trình bày trên bảng một cách tối ưu! Đôi mắt sáng của Thầy luôn hướng về phía học trò khi nêu vấn đề, khi đặt câu hỏi, khi gợi ý và khi khuyến khích, động viên chúng tôi. Thầy chú ý dạy học trò hiểu được xuất xứ, bản chất và các mối liên quan của vấn đề. Cách dạy của Thầy độc đáo và cuốn hút, không sa vào các công thức và kĩ thuật, để tránh cho học trò “thấy cây mà không thấy rừng”. Mỗi khi cần viết lên bảng thì Thầy lại viết rất nắn nót, cẩn thận, rõ ràng (ví dụ chữ cái c, t, …, còn có cả đuôi bên trái). Đến nay mặc dù những kiến thức cụ thể thu được từ bài giảng của Thầy có thể đã bị mai một nhiều, nhưng ấn tượng, kí ức về trình độ, tài năng, tâm huyết và lòng yêu nghề của thầy vẫn còn đọng lại mãi trong suốt cuộc đời chúng tôi như một chất men say. Đúng như William A. Warrd đã nói: "Người thầy trung bình chỉ biết nói, người thầy giỏi biết giải thích, người thầy xuất chúng biết minh họa, người thầy vĩ đại biết cách truyền cảm hứng."
Vào một ngày cuối thu đầu đông năm 1967, khi bắt đầu vào học lớp toán năm thứ nhất của Khoa Toán, Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội, ở khu sơ tán tại tỉnh Thái Nguyên, chúng tôi được đón GS. Chủ nhiệm khoa Hoàng Tụy đến thăm và nói chuyện để khai giảng khóa học. Tất cả chúng tôi đã bị cuốn hút bởi câu chuyện hấp dẫn ông kể hôm đó. Ông đã cho chúng tôi biết nền toán học Nga đồ sộ sau này cũng được bắt đầu, phát triển và rẽ nhánh từ trường phái ban đầu về Lí thuyết hàm biến thực của N.N. Ludin (1883-1950). Càng ngày khi ngẫm lại câu chuyện của thầy Tụy tôi càng thấy trong hơn nửa thế kỉ vừa qua, nền Toán học Xô Viết đã có ảnh hưởng to lớn, tích cực đến nền Toán học Việt Nam và hình như quá trình xây dựng, phát triển và phân nhánh của Toán học nước nhà cũng theo một lộ trình gần tương tự như ở nước Nga.
Năm 1984, khi tôi đang học tập và nghiên cứu khoa học tại Trường Đại học Tổng hợp Bremen (CHLB Đức) theo Học bổng Nghiên cứu Humboldt (AvH), thì GS. Hoàng Tụy được GS. D. Hinrichsen mời đến làm việc và báo cáo trong seminar về kết quả nghiên cứu bài toán tối ưu của ông. Tôi đã được chứng kiến các bạn quốc tế tham dự hôm đó rất thán phục nội dung toán học và tính sư phạm cao trong bài giảng của ông. GS. Hoàng Hữu Đường cũng đã được GS. L. Arnold mời đến báo cáo khoa học tại trường này về số mũ Lyapunov. Sau hai báo cáo của hai ông Hoàng, Hoàng Tụy và Hoàng Hữu Đường, các bạn Đức cho rằng các giáo sư toán học Việt Nam đều là nhà sư phạm giỏi, đều viết bảng rất đẹp! Một số giáo sư khác như Nguyễn Thế Hoàn, Vũ Quốc Phóng, Nguyễn Hữu Việt Hưng, Nguyễn Khoa Sơn, Nguyễn Đình Công, Hồ Sĩ Đàm, …, cũng đã từng đến làm việc và báo cáo khoa học tại đây.
2. GS. Hoàng Tụy- một nhà khoa học có tư duy chiến lược và hệ thống
Về lịch sử hình thành của Khối chuyên Toán A0, sau này tôi được nghe một số thầy, trong đó có GS. Nguyễn Duy Tiến, kể lại rằng: Ý tưởng đầu tiên về việc mở lớp chuyên toán A0 ở Việt Nam thuộc về GS. Hoàng Tụy, nguyên là Chủ nhiệm Khoa Toán, Trường ĐHTH Hà Nội, có tham khảo cách làm của các nhàToán học Xô Viết vĩ đại như A. N. Kolmogorov, P. S. Alexandrov, I. M. Gelfand, … Đề xuất của GS. Hoàng Tụy được sự ủng hộ mạnh mẽ của GS. Lê Văn Thiêm, Phó Hiệu trưởng; của GS. Ngụy Như Kon Tum, Hiệu trưởng; của GS. Tạ Quang Bửu, Bộ trưởng Bộ ĐH và THCN; đặc biệt của Thủ tướng Phạm Văn Đồng, người luôn quan tâm đến giáo dục, nói riêng là việc đào tạo học sinh giỏi.
TRẦN VĂN NHUNG(HS chuyên Toán khóa (1965 – 1967)
Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội) nguồn :TẠI ĐÂY
Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội) nguồn :TẠI ĐÂY
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét